Geneza drogi krzyżowej związana jest z kilkoma ważnymi wydarzeniami w Ziemii Świętej: znalezieniem relikwii drzewa krzyża przez św. Helenę, pielgrzymką pątniczki Egerii oraz ustanowieniem kustodii Ziemi Świętej w 1217 r. i przekazaniem miejsc świętych pod opiekę zakonu św. Franciszka. Wszystkie te wydarzenia spowodowały ruch pielgrzymkowy. Wierni chcieli być tam, gdzie był sam Zbawiciel, iść tymi drogami, którymi On szedł, i dotykać pamiątek, które pozostały z czasów Jezusa.

   Początków drogi krzyżowej należy więc szukać w średniowiecznej Jerozolimie. Pielgrzymi przybywający do Ziemi Świętej przemierzali drogę śladami Jezusa od pretorium (twierdza Antonia) aż do Kalwarii. Podczas tej drogi, zwanej Via Dolorosa (Via Crucis), rozważali mękę Pańską. W XIII w. zostało zlokalizowane pretorium, a dominikanin Ricoldo de Montecroce dał pierwsze wskazówki dla wiernych co do drogi, którą poszedł Chrystus na Kalwarię. Franciszkanie, którzy opiekowali się miejscami kultu w Ziemi Świętej, początkowo gromadzili wiernych przy Grobie Jezusa, po czym wyruszali na Górę Oliwną. W XV w. wprowadzono stacje drogi krzyżowej, które miały być poszczególnymi punktami zatrzymywania się pielgrzymów podczas celebrowania Via Dolorosa. Pierwszy raz określenia stacja (łac. statio) użył Anglik William Wey, który przybył jako pielgrzym do Jerozolimy i opisywał wstępowanie po śladach Chrystusa. W 1521 r. w Niemczech pojawiła się książka Geystlich Strass, która zawierała ryciny stacji Via Dolorosa. W XVII w. mamy już do czynienia z ujednoliconą drogą krzyżową: z czternastoma stacjami, począwszy od twierdzy Antonia aż do Grobu Chrystusa.

   Nabożeństwo Via Dolorosa zaczęto następnie propagować w krajach południowej Europy, zwłaszcza w Hiszpanii i Italii. Duża w tym względzie była zasługa franciszkanów. Wielkim propagatorem tego nabożeństwa był franciszkanin Leonard z Porto Maurizio, który zbudował 570 dróg krzyżowych, np. jedną w rzymskim Koloseum (…) (ks. M. Przybylak, Nabożeństwo drogi krzyżowej w: Msza Święta 3/2019, 11-13)